Heup artrose
Hans Frejlach
Heup artrose
Heup artrose
Artrose is een complex proces dat resulteert in de algehele verslechtering van het hele gewricht. Er zijn diverse risicofactoren en oorzaken voor heupartrose (coxartrose). Tijdens verschillende stadia van het artroseproces kan de orthopedisch chirurg ingrijpen om het verloop te vertragen, symptomen te verlichten of uiteindelijk de heup te vervangen door een heupprothese (kunstheup).
Inhoud
Wat is artrose?
Artrose is een van de meest voorkomende aandoeningen van het bewegingsapparaat en de meest voorkomende gewrichtsaandoening. Het betreft de algehele achteruitgang van het hele gewricht, met name het gewrichtskraakbeen, maar ook het onderliggende bot en de weke delen zoals kapsel, banden en pezen.
Vroeger dacht men dat artrose werd veroorzaakt door slijtage van het gewrichtskraakbeen. Tegenwoordig weten we dat het een zeer complexe aandoening is die het gehele gewricht aantast en door vele factoren wordt veroorzaakt. Dit maakt de behandeling van artrose ingewikkeld. Het vervangen van alleen het beschadigde gewrichtskraakbeen is dus niet voldoende.
Artrose is niet te genezen en is een progressieve aandoening. Als de klachten ernstig zijn, is het vervangen van het hele gewricht op termijn de enige oplossing. Andere behandelingen kunnen een gewrichtsvervangende operatie alleen tijdelijk uitstellen.
Het heupgewricht
Het heupgewricht is een kogelgewricht en bestaat uit twee delen: de heupkop van het dijbeen (femurkop) en de heupkom (acetabulum) in het bekken. De heupkop kan in de heupkom in alle richtingen bewegen. Ze worden op hun plaats gehouden door het gewrichtskapsel en de omliggende spieren.
Op de rand van de heupkom bevindt zich het labrum, een kraakbeenring die overgaat in het heupkapsel. Het labrum zorgt ervoor dat de heupkop stabiel in de heupkom blijft.
Het gewrichtskraakbeen
Zowel de heupkop als de heupkom zijn bedekt met kraakbeen, wat ervoor zorgt dat de heupkop soepel in de heupkom kan bewegen. Kraakbeen is elastisch en kan krachten opvangen die op de heup worden uitgeoefend tijdens activiteiten zoals lopen en springen.
Het gewrichtskapsel (synovium) rondom het heupgewricht produceert een gewrichtsvloeistof, die als smeermiddel fungeert en ervoor zorgt dat de heupkop nog soepeler in de heupkom kan bewegen.
Artrose is een progressief proces waarbij het gewrichtskraakbeen zacht wordt of beschadigd raakt (chondromalacie) en uiteindelijk helemaal verdwijnt (chondropathie), wat klachten veroorzaakt.
Kraakbeen is niet doorbloed en kan daardoor niet genezen. Alleen in het randgebied waar het grenst aan het onderliggende bot, dat wel doorbloed is, is enige genezing mogelijk. Het nieuwe kraakbeen dat zich daar vormt, heeft echter een andere samenstelling en is van lagere kwaliteit dan het oorspronkelijke kraakbeen. Dit wordt littekenkraakbeen genoemd.
Wat veroorzaakt heup artrose?
Het begin van het artroseproces kan verschillende oorzaken hebben.
Genetisch/aangeboren: Artrose kan in een familie voorkomen en is erfelijk. Er kunnen diverse erfelijke eigenschappen aanwezig zijn die het kraakbeen gevoeliger maken voor artrose.
Letsel aan het gewrichtskraakbeen: In andere gevallen wordt artrose veroorzaakt door beschadigingen aan het kraakbeen.
Voorbeelden van direct letsel aan het kraakbeen:
- Traumatisch kraakbeenletsel: Een direct letsel aan het kraakbeen, bijvoorbeeld na een val, sportblessure of ongeluk, kan leiden tot artrose.
- Infecties, bepaalde reumatische aandoeningen en stofwisselingsziekten: Deze kunnen het gewrichtskraakbeen beschadigen.
- Regelmatige bloedingen in het gewricht: Dit komt bijvoorbeeld voor bij hemofilie en is schadelijk voor het kraakbeen.
- Avasculaire necrose: Een zeldzame oorzaak waarbij het onderliggende bot afsterft, waardoor de steunfunctie voor het kraakbeen verdwijnt en het kraakbeen beschadigd raakt.
Er zijn ook risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van heupartrose vergroten.
Artrose kan op elke leeftijd ontstaan maar komt vooral voor bij oudere mensen. Het is één van de sterkste risicofactoren voor artrose in alle gewrichten.
De reden dat artrose meer voorkomt bij ouderen is het gevolg van een opeenstapelende blootstelling aan verscheidene risicofactoren door de jaren heen. Tevens zijn er biologische veranderingen die optreden tijdens veroudering, die maken dat een gewricht gevoeliger wordt voor kraakbeenschade, zoals het dunner worden van het kraakbeen en verminderde spierkracht.
Artrose komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, ook is de artrose ernstiger. Men vermoedt dat dit wordt veroorzaakt door hormonen.
Artrose kan in een familie voorkomen en is erfelijk. Er kunnen in een familie diverse erfelijke eigenschappen aanwezig zijn die het kraakbeen gevoeliger maken voor artrose.
Het voorkomen van artrose en in welke gewrichten artrose voorkomt varieert onder de verschillende etnische groepen. Dit is minder uitgesproken bij knieartrose.
Overgewicht en obesitas (ernstigere vorm van overgewicht) zijn belangrijke risicofactoren voor artrose, met name van knieartrose en minder uitgesproken bij heupartrose.
Een breuk in het heupgewricht (in het verleden) maakt het kraakbeen gevoeliger voor schade.
Een overbelasting waarbij er afwijkingen ontstaan aan de heupkop en -kom, verhogen de kans op het ontwikkelen van artrose.
- Werk gerelateerd – Zware en herhaaldelijke belasting van gewrichten tijdens werk.
- Sport gerelateerd – Sporten met hoge, herhaalde gewrichtsbelasting en risico op heupletsel.
Een standafwijking van de heupen, zogenaamde X-heupen, verhoogt het risico op het ontwikkelen van artrose.
De ziekte van Perthes komt voor op kinderleeftijd, hierbij ontstaan er door herhaaldelijke tijdelijke vermindering van bloedtoevoer aan de heupkop, vormveranderingen van de heupkop. Dit verhoogt het risico op het ontwikkelen van artrose.
Sommige mensen worden geboren met een afwijkende vorm van het heupgewricht, een zogenaamde heupdysplasie. De heupkom is dan te ondiep aangelegd. Vaak komt het dan ook voor bij meerdere familieleden (erfelijk, genetisch).
Er lijkt een rol te zijn voor voedingsfactoren in het ontstaan van artrose, zoals een tekort aan bepaalde vitamines. Gezond eten is belangrijk.
Instabiliteit van de heup is een risicofactor op het ontwikkelen van heupartrose.
Het hebben van “zware botten” vormt een risicofactor voor het ontwikkelen van artrose. Het is nog niet duidelijk waar dit door wordt veroorzaakt.
Langdurig gebruik van corticosteroïden is schadelijk voor kraakbeenweefsel en de doorbloeding van de heupkop.
Bij alcoholmisbruik bestaat er een grotere kans op het ontwikkelen van kopnecrose (afsterven van bot in de heupkop).
Symptomen van heup artrose
In de vroege fase van heupartrose, wanneer er nog relatief weinig kraakbeenschade is, zullen mensen geen of weinig klachten ervaren. In een later stadium, wanneer ook het onderliggende bot is beschadigd, zal pijn steeds meer op de voorgrond treden.
Niet iedereen zal dezelfde klachten en ernst van klachten hebben. De klachten variëren in ernst en kunnen wisselen met perioden waarin het beter gaat afgewisseld met perioden waarin het slechter gaat.
Pijn wordt gevoeld in de lies of het dijbeen en soms in de bil of lage rug. Sommige patiënten geven met name veel pijn aan in de knie, maar hebben een goede kniefunctie gecombineerd met een slechte heupfunctie.
Er is met name pijn bij het belasten, zoals bij wandelen en traplopen. Hurken en bukken zijn pijnlijk.
Fietsen gaat lang goed, omdat hierbij de heup maar deels bewogen wordt en de heup minder wordt belast.
Tevens is er sprake van startpijn, pijn als men uit zittende houding weer opstaat. Zitten zelf verergerd de pijn niet.
In een later stadium kan er ook sprake zijn van nachtpijn. Men kan wakker worden van pijn.
Verklaring:
- Door de vrijgekomen, irriterende ontstekingsfactoren zal ook het gewrichtsslijmvlies gaan irriteren, een zogenaamde synovitis. Een ontstoken (geirriteerd) gewrichtsslijmvlies (synovium) is pijnlijk.
- Doordat het kraakbeen langzaam verdwijnt zal de ruimte in de gewrichtsspleet nauwer worden. In het eindstadium zal het helemaal verdwenen zijn. Als het kraakbeen is verdwenen gaat er bot over bot bewegen, wat zeer pijnlijk is.
- Ontstekingsreacties zijn ‘s nachts pijnlijker.
Er is sprake van startstijfheid (als men na rust weer in beweging komt) en ochtendstijfheid (stijfheid die bij het ontwaken het ergste is).
Verklaring:
- Doordat het gewricht steeds minder glad gewrichtskraakbeen heeft gaat het kraakbeen steeds meer weerstand vertonen bij bewegen van het heupgewricht. Men zal steeds meer moeite hebben met lopen en buigen.
Men kan de heup steeds minder bewegen. Het spreiden en draaien van de benen gaat steeds moeilijker, of wordt zelfs onmogelijk. Men kan gaan manken en de paslengte wordt kleiner.
Verklaring:
- Met het verdwijnen van gewrichtskraakbeen en door vormverandering van de heup, kunnen de botten steeds minder ver over elkaar heen bewegen
Er kan een knarsend geluid of gevoel ontstaan tijdens het bewegen van de heup.
Verklaring:
- Losse kraakbeenfragmenten en andere weefsels maken dat het gewricht minder soepel beweegt
Men kan gaan manken tijdens het lopen.
Verklaring:
- Een combinatie van pijn, bewegingsbeperking, zwelling in het heupgewricht en veranderde stand van het been veroorzaken dat een patiënt mank gaat lopen.
Soms kan men een warm gevoel hebben in het heupgewricht.
Verklaring:
- Door een ontstekingsreactie, die kan optreden bij artrose, zal de heup warm aanvoelen
Men kan een onzeker gevoel ontwikkelen tijdens het lopen en het gevoel hebben door de heup te zakken.
Verklaring:
- Zacht en verdwijnend kraakbeen geeft een onstabiel gevoel.
Langzaam kunnen er ook veranderingen optreden in de vorm en stand van het aangedane been.
Bij heupartrose kan het aangedane been dunner of dikker worden. Beide worden veroorzaakt doordat het been ontzien wordt.
Dunner worden van het been: de spiermassa en spierkracht in het aangedane been nemen af, het been kan dunner worden en heeft minder kracht.
Dikker worden van het been: doordat het been ontzien wordt en de spiermassa afneemt hoopt zich er meer vocht op in het aangedane been (oedeem).
Verklaring:
- Doordat men het been minder goed kan bewegen en pijnlijk is, zal het been ontzien worden. De spiermassa en spierkracht nemen af.
Het been kan langzaam een naar buiten gedraaide stand aannemen. Dit is het beste zichtbaar aan de voet in staande positie.
Verklaring:
- Wanneer de heupartrose langer bestaat kunnen er verkortingen van het kapsel en de omgevende spieren ontstaan, zogenaamde contracturen
Men kan het gevoel hebben dat het aangedane been steeds korter wordt.
Verklaring:
- Door verandering van spierkracht wordt het bovenbeen tegen de onderrand van het bekken aangetrokken en kan een scheefstand van het bekken ontstaan. Hierdoor lijkt het been korter, maar is het in werkelijkheid niet
- Een hakverhoging zou in dit geval averechts werken en mag niet worden gebruikt
Het natuurlijke verloop van heupartrose verschilt sterk van patiënt tot patiënt. Over het algemeen is artrose een langzaam voortschrijdend proces, waarbij perioden met weinig symptomen worden afgewisseld met perioden met meer klachten. De snelheid waarmee de artrose zich ontwikkelt, hangt onder andere af van de risicofactoren die een patiënt heeft voor het ontwikkelen van artrose.
Waarom heeft de ene persoon meer klachten dan de andere?
Niet iedere patiënt ervaart dezelfde mate van klachten. Dit is afhankelijk van verschillende factoren.
- De ernst van de kraakbeenschade
- De mate van ontstekingsreactie in de heup
- Is het synovium ook ontstoken en in welke mate (meer pijn en zwelling). door de zwelling wordt het moeilijker om rechtop te staan
- Activiteiten van de patiënt, high-impact sport zoals tennis en hardlopen zullen meer klachten geven, low-impact sporten zoals fietsen en zwemmen zullen de pijn doen verminderen
- Eventuele bijkomende letsels of afwijkingen in de heup
Onderzoek bij heup artrose
De orthopedische chirurg zal uw beide heupen onderzoeken op beweeglijkheid, pijn en stabiliteit.
Er zal een Röntgenfoto worden gemaakt, waarop men een artrose het beste kan beoordelen. In het algemeen is de relatie tussen de ernst van de klachten en de mate van afwijkingen zichtbaar op de Röntgenfoto zwak. Dit betekent dat patiënten met veel klachten, weinig afwijkingen op de Röntgenfoto kunnen hebben en vice versa.
Er zijn een aantal kenmerken van artrose, die aanwezig kunnen zijn op de foto:
- Gewrichtsspleet versmalling
- Botcystes
- Haakvormige botgroei aan de randen
- Verdichting van het bot (sclerose)
Een MRI- of CT-scan kunnen soms meerwaarde hebben en worden op indicatie aangevraagd.
Hip-spine dilemma
Pijnklachten in de heupregio kunnen ook voortkomen uit de rug, wat de diagnose soms bemoeilijkt, bekend als het “hip-spine” dilemma. Om te bepalen of de pijn afkomstig is van het heupgewricht, kan een pijnstillende diagnostische injectie in het heupgewricht worden gegeven als test. Als de pijn aanhoudt, is de kans groot dat de oorzaak vanuit de rug komt en niet vanuit het heupgewricht.
De behandeling van heup artrose
De behandeling van de heup artrose is afhankelijk van de ernst van de artrose en klachten die patiënt ervaart.
Mogelijke behandelingen:
- Conservatief (zonder operatie)
- Totale heupprothese
Meer weten...?
De Heup – Vervangen van de totale heupprothese
De Heup – Vervangen van de totale heupprothese
De Heup – Voorste vs achterste benadering
De Heup – Voorste vs achterste benadering
De Heup – Voorbereiding thuis op een totale heupprothese
De Heup – Voorbereiding thuis op een totale heupprothese
Algemeen – Medicatie die u krijgt na de operatie
Algemeen – Medicatie die u krijgt na de operatie
Algemeen – Infectiepreventie bij prothesiologie
Algemeen – Infectiepreventie bij prothesiologie
De Heup – De totale heupprothese
De Heup – De totale heupprothese
Algemeen – Corticosteroïd Injectie
Algemeen – Corticosteroïd Injectie
De Heup – De conservatieve behandeling van artrose
De Heup – De conservatieve behandeling van artrose
De Heup – De nazorg van een totale heupprothese – voorste benadering
De Heup – De nazorg van een totale heupprothese – voorste benadering
De Heup – De revalidatie na een totale heupprothese
De Heup – De revalidatie na een totale heupprothese
De Heup – De nazorg van een totale heupprothese – achterste benadering
De Heup – De nazorg van een totale heupprothese – achterste benadering
Algemeen – PROMs – Het meten van resultaten
Algemeen – PROMs – Het meten van resultaten
De Heup – De prothese en operatietechnieken
De Heup – De prothese en operatietechnieken
Klachten van uw heup of knie?
U bent van harte welkom op mijn poliklinisch spreekuur. U heeft hier een verwijzing van uw huisarts voor nodig. Alle regulier verzekerde zorg wordt gegarandeerd zonder bijbetaling aangeboden.
Contact Informatie
Contact formulier
Veelgestelde vragen
FAQ
Juist door sporten kunnen er (kleine) beschadigingen van het kraakbeen optreden, die uiteindelijk kunnen leiden tot artrose.
Ja, maar het is belangrijk om activiteiten te kiezen die de heup minder belasten, zoals zwemmen of fietsen. Overleg altijd met uw arts of fysiotherapeut.
Sommige mensen vinden baat bij supplementen zoals glucosamine en chondroïtine, maar de effectiviteit is niet aangetoond. Overleg met uw arts voordat u supplementen gebruikt.
Een heupprothese wordt overwogen wanneer andere behandelingen niet voldoende helpen en de pijn en bewegingsbeperking ernstig zijn, waardoor het dagelijks leven wordt beïnvloed.
Het volledig voorkomen van coxartrose is niet altijd mogelijk, maar een gezonde levensstijl met regelmatige lichaamsbeweging, een gezond gewicht en het vermijden van overmatige belasting van de heupen kan helpen de risico’s te verminderen.
Artrose kan veroorzaakt worden door een normale veroudering van het kraakbeen, echter is het een misvatting dat het een aandoening van oudere mensen is.
Er zijn meerdere factoren die kunnen veroorzaken dat artrose start op jonge leeftijd. Soms wordt je met een kwetsbaarder kraakbeen geboren (genetisch), er kan een letsel van het kraakbeen optreden (bijvoorbeeld tijdens het sporten).
Ja, gewichtsverlies kan de druk op de heupen verminderen en de symptomen verlichten.
Pijn kan worden verminderd door medicatie, fysiotherapie, warmte- en koudebehandelingen en het gebruik van ondersteunende schoenen of hulpmiddelen.
Activiteiten aanpassen om overbelasting te vermijden, regelmatig rust nemen, oefeningen doen om de spieren rond de heup te versterken en het gebruik van hulpmiddelen zoals wandelstokken kunnen helpen.
Er is enige genetische aanleg betrokken bij artrose, wat betekent dat als artrose in uw familie voorkomt, u mogelijk een hoger risico loopt.
