Heup artrose
Hans Frejlach
Heup artrose
Heup artrose
Artrose is een complex proces dat leidt tot algemene achteruitgang van het gehele gewricht.
Er zijn meerdere risicofactoren en oorzaken van heupartrose (coxartrose).
In verschillende fasen van het artrose proces kan de orthopedisch chirurg ingrijpen om het proces te vertragen, klachten te doen verminderen of uiteindelijk de heup te vervangen door een heupprothese (kunstheup).
Inhoud
Wat is artrose?
Artrose is één van de meest voorkomende aandoeningen van het bewegingsapparaat en de meest voorkomende gewrichtsaandoening.
Artrose is de algemene achteruitgang van het gehele gewricht, voornamelijk het gewrichtskraakbeen, maar ook het onderliggende bot en de weke delen (o.a. kapsel, banden, pezen).
In het verleden dacht men dat artrose werd veroorzaakt door slijtage van het gewrichtskraakbeen. Tegenwoordig weten we dat artrose een zeer complexe aandoening is, die betrekking heeft op het gehele gewricht en wordt veroorzaakt door vele factoren. Dit maakt de behandeling van artrose niet eenvoudig. De oplossing is dus niet alleen het vervangen van het beschadigde gewrichtskraakbeen.
Artrose is niet te genezen en een progressieve aandoening. Als de klachten van de artrose ernstig zijn, is het vervangen van het complete gewricht dus op termijn de enige oplossing. De andere behandelingen zullen een gewrichtsvervangende operatie alleen tijdelijk kunnen uitstellen.
Artrose in cijfers
Er zijn bijna 1,4 miljoen mensen met artrose in Nederland. In 2017 waren er naar schatting 1.384.100 mensen bij wie de huisarts de diagnose artrose heeft gesteld, waarvan 482.000 mannen en 902.200 vrouwen. De meeste mensen (642.500) hadden artrose van de knie.
In 2017 kregen naar schatting 47.400 mensen de nieuwe diagnose knie artrose van de huisarts: 17.600 mannen en 29.800 vrouwen. Knieartrose is daarmee de meest voorkomende artrose.
Er zijn steeds meer mensen met artrose
In de periode 1990-2015 is het totale aantal Nederlanders met artrose gestegen. Voor mannen is er een sterkere stijging waarneembaar (55%) dan voor vrouwen (40%).
In de periode 1990-2015 is het aantal nieuwe personen met artrose voor zowel mannen als vrouwen gestegen. Deze stijging is wederom sterker voor mannen (ongeveer 60%) dan voor vrouwen (ongeveer 30%).
Een verklaring van de toename van artrose is de vergrijzing van de bevolking, het ouder worden van de bevolking, maar ook een toename van het voorkomen van overgewicht.
Verwachtingen voor de toekomst
Op basis van ontwikkelingen zal het totaal aantal mensen met artrose in de periode 2015-2040 naar verwachting met 41% stijgen.
Anatomie van de heup
Het heupgewricht is een kogelgewricht en bestaat uit twee delen, de heupkop van het dijbeen (femurkop), en de heupkom (acetabulum) in het bekken. De heupkop kan in de heupkom in alle richtingen draaien. Ze worden op hun plaats gehouden door het gewrichtskapsel en spieren die om het heupgewricht liggen.
Op de rand van de heupkom ligt het labrum, een kraakbeenring die overgaat in het heupkapsel. Het zorgt ervoor dat de heupkop stabiel in de heupkom wordt gehouden.
Gewrichtskraakbeen
Zowel de heupkop als de heupkom zijn bedekt met kraakbeen, dat ervoor zorgt dat de heupkop soepel in de heupkom kan glijden. Kraakbeen is elastisch en kan krachten opvangen die op de heup worden uitgeoefend tijdens bijvoorbeeld lopen en springen.
Het gewrichtskapsel (synovium) om het heupgewricht maakt een gewrichtsvloeistof aan, die er voor zorgt dat de heupkop nog soepeler in de heupkom kan bewegen, het werkt als een smeermiddel.
Artrose is een progressief proces waarbij zachter geworden of beschadigd gewrichtskraakbeen (chondromalacie) langzaam steeds verder beschadigd raakt en uiteindelijk verdwijnt (chondropathie). Dit met klachten tot gevolg.
Kraakbeen is niet doorbloed en kan om die reden niet genezen. Alleen in het randgebied met het onderliggende bot, dat wel is doorbloed, is genezing mogelijk. Echter het nieuwe kraakbeen dat zich vormt heeft een andere samenstelling en is van mindere kwaliteit dan het oorspronkelijke kraakbeen. Het is een littekenkraakbeen.
Wat veroorzaakt heup artrose?
De start van het artrose proces kan diverse oorzaken hebben.
Genetisch/aangeboren – Artrose kan in een familie voorkomen en is erfelijk. Er kunnen in een familie diverse erfelijke eigenschappen aanwezig zijn die het kraakbeen gevoeliger maken voor artrose.
In andere gevallen wordt artrose veroorzaakt door letsels aan het gewrichtskraakbeen.
Voorbeelden van direct letsel aan het kraakbeen:
- Traumatisch kraakbeenletsel – Een direct letsel aan het kraakbeen, bijvoorbeeld na een val, sportletsel of ongeluk kan leiden tot artrose.
- Infectie, bepaalde reumatische aandoeningen en stofwisselingsziekten kunnen het gewrichtskraakbeen beschadigen.
- Regelmatig bloedingen in het gewricht, zoals bijvoorbeeld bij hemofilie, is schadelijk voor het kraakbeen.
- Een zeldzame oorzaak van kraakbeenschade is de avasculaire necrose, waarbij het onderliggende bot afsterft waardoor de steunfunctie van het kraakbeen verdwijnt en het kraakbeen beschadigd raakt.
Risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van heup artrose verhogen:
Artrose kan op elke leeftijd ontstaan maar komt vooral voor bij oudere mensen. Het is één van de sterkste risicofactoren voor artrose in alle gewrichten.
De reden dat artrose meer voorkomt bij ouderen is het gevolg van een opeenstapelende blootstelling aan verscheidene risicofactoren door de jaren heen. Tevens zijn er biologische veranderingen die optreden tijdens veroudering, die maken dat een gewricht gevoeliger wordt voor kraakbeenschade, zoals het dunner worden van het kraakbeen en verminderde spierkracht.
Artrose komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, ook is de artrose ernstiger. Men vermoedt dat dit wordt veroorzaakt door hormonen.
Artrose kan in een familie voorkomen en is erfelijk. Er kunnen in een familie diverse erfelijke eigenschappen aanwezig zijn die het kraakbeen gevoeliger maken voor artrose.
Het voorkomen van artrose en in welke gewrichten artrose voorkomt varieert onder de verschillende etnische groepen. Dit is minder uitgesproken bij knieartrose.
Overgewicht en obesitas (ernstigere vorm van overgewicht) zijn belangrijke risicofactoren voor artrose, met name van knieartrose en minder uitgesproken bij heupartrose.
Een breuk in het heupgewricht (in het verleden) maakt het kraakbeen gevoeliger voor schade.
Een overbelasting waarbij er afwijkingen ontstaan aan de heupkop en -kom, verhogen de kans op het ontwikkelen van artrose.
- Werk gerelateerd – Zware en herhaaldelijke belasting van gewrichten tijdens werk.
- Sport gerelateerd – Sporten met hoge, herhaalde gewrichtsbelasting en risico op heupletsel.
Een standafwijking van de heupen, zogenaamde X-heupen, verhoogt het risico op het ontwikkelen van artrose.
De ziekte van Perthes komt voor op kinderleeftijd, hierbij ontstaan er door herhaaldelijke tijdelijke vermindering van bloedtoevoer aan de heupkop, vormveranderingen van de heupkop. Dit verhoogt het risico op het ontwikkelen van artrose.
Sommige mensen worden geboren met een afwijkende vorm van het heupgewricht, een zogenaamde heupdysplasie. De heupkom is dan te ondiep aangelegd. Vaak komt het dan ook voor bij meerdere familieleden (erfelijk, genetisch).
Er lijkt een rol te zijn voor voedingsfactoren in het ontstaan van artrose, zoals een tekort aan bepaalde vitamines. Gezond eten is belangrijk.
Instabiliteit van de heup is een risicofactor op het ontwikkelen van heupartrose.
Het hebben van “zware botten” vormt een risicofactor voor het ontwikkelen van artrose. Het is nog niet duidelijk waar dit door wordt veroorzaakt.
Langdurig gebruik van corticosteroïden is schadelijk voor kraakbeenweefsel en de doorbloeding van de heupkop.
Bij alcoholmisbruik bestaat er een grotere kans op het ontwikkelen van kopnecrose (afsterven van bot in de heupkop).
Symptomen van heup artrose
In de vroege fase van heupartrose, waarbij er nog relatief weinig kraakbeenschade is, zal men geen of weinig klachten hebben. In een later stadium, als ook het onderliggende bot is beschadigd, zal pijn steeds meer op de voorgrond komen te staan.
Niet iedereen zal dezelfde klachten en ernst van klachten vertonen. De klachten variëren daarbij in ernst: er zijn perioden dat het beter gaat afgewisseld met perioden dat het slechter gaat.
Pijn wordt gevoeld in de lies of het dijbeen en soms in de bil of lage rug. Sommige patiënten geven met name veel pijn aan in de knie, maar hebben een goede kniefunctie gecombineerd met een slechte heupfunctie.
Er is met name pijn bij het belasten, zoals bij wandelen en traplopen. Hurken en bukken zijn pijnlijk.
Fietsen gaat lang goed, omdat hierbij de heup maar deels bewogen wordt en de heup minder wordt belast.
Tevens is er sprake van startpijn, pijn als men uit zittende houding weer opstaat. Zitten zelf verergerd de pijn niet.
In een later stadium kan er ook sprake zijn van nachtpijn. Men kan wakker worden van pijn.
Verklaring:
- Door de vrijgekomen, irriterende ontstekingsfactoren zal ook het gewrichtsslijmvlies gaan irriteren, een zogenaamde synovitis. Een ontstoken (geirriteerd) gewrichtsslijmvlies (synovium) is pijnlijk.
- Doordat het kraakbeen langzaam verdwijnt zal de ruimte in de gewrichtsspleet nauwer worden. In het eindstadium zal het helemaal verdwenen zijn. Als het kraakbeen is verdwenen gaat er bot over bot bewegen, wat zeer pijnlijk is.
- Ontstekingsreacties zijn ‘s nachts pijnlijker.
Er is sprake van startstijfheid (als men na rust weer in beweging komt) en ochtendstijfheid (stijfheid die bij het ontwaken het ergste is).
Verklaring:
- Doordat het gewricht steeds minder glad gewrichtskraakbeen heeft gaat het kraakbeen steeds meer weerstand vertonen bij bewegen van het heupgewricht. Men zal steeds meer moeite hebben met lopen en buigen.
Men kan de heup steeds minder bewegen. Het spreiden en draaien van de benen gaat steeds moeilijker, of wordt zelfs onmogelijk. Men kan gaan manken en de paslengte wordt kleiner.
Verklaring:
- Met het verdwijnen van gewrichtskraakbeen en door vormverandering van de heup, kunnen de botten steeds minder ver over elkaar heen bewegen
Er kan een knarsend geluid of gevoel ontstaan tijdens het bewegen van de heup.
Verklaring:
- Losse kraakbeenfragmenten en andere weefsels maken dat het gewricht minder soepel beweegt
Men kan gaan manken tijdens het lopen.
Verklaring:
- Een combinatie van pijn, bewegingsbeperking, zwelling in het heupgewricht en veranderde stand van het been veroorzaken dat een patiënt mank gaat lopen.
Soms kan men een warm gevoel hebben in het heupgewricht.
Verklaring:
- Door een ontstekingsreactie, die kan optreden bij artrose, zal de heup warm aanvoelen
Men kan een onzeker gevoel ontwikkelen tijdens het lopen en het gevoel hebben door de heup te zakken.
Verklaring:
- Zacht en verdwijnend kraakbeen geeft een onstabiel gevoel.
Er kunnen ook langzaam veranderingen zichtbaar worden in de vorm en stand van het aangedane been.
Bij heupartrose kan het aangedane been dunner of dikker worden. Beide worden veroorzaakt doordat het been ontzien wordt.
Dunner worden van het been: de spiermassa en spierkracht in het aangedane been nemen af, het been kan dunner worden en heeft minder kracht.
Dikker worden van het been: doordat het been ontzien wordt en de spiermassa afneemt hoopt zich er meer vocht op in het aangedane been (oedeem).
Verklaring:
- Doordat men het been minder goed kan bewegen en pijnlijk is, zal het been ontzien worden. De spiermassa en spierkracht nemen af.
Het been kan langzaam een naar buiten gedraaide stand aannemen. Dit is het beste zichtbaar aan de voet in staande positie.
Verklaring:
- Wanneer de heupartrose langer bestaat kunnen er verkortingen van het kapsel en de omgevende spieren ontstaan, zogenaamde contracturen
Men kan het gevoel hebben dat het aangedane been steeds korter wordt.
Verklaring:
- Door verandering van spierkracht wordt het bovenbeen tegen de onderrand van het bekken aangetrokken en kan een scheefstand van het bekken ontstaan. Hierdoor lijkt het been korter, maar is het in werkelijkheid niet
- Een hakverhoging zou in dit geval averechts werken en mag niet worden gebruikt
Het natuurlijke beloop van heupartrose varieert sterk van patiënt tot patiënt. Over het algemeen is artrose een langzaam voortschrijdend proces, waarbij perioden zonder veel symptomen worden afgewisseld met perioden met meer klachten. De snelheid waarmee de artrose zich ontwikkelt, hangt onder andere af van de risicofactoren die een patiënt heeft op ontwikkelen van artrose.
Waarom heeft de één meer klachten dan een ander?
Niet iedere patiënt ervaart dezelfde mate van klachten. Dit is afhankelijk van een aantal factoren.
- De ernst van de kraakbeenschade
- De mate van ontstekingsreactie in de heup
- Is het synovium ook ontstoken en in welke mate (meer pijn en zwelling). door de zwelling wordt het moeilijker om rechtop te staan
- Activiteiten van de patiënt, high-impact sport zoals tennis en hardlopen zullen meer klachten geven, low-impact sporten zoals fietsen en zwemmen zullen de pijn doen verminderen
- Eventuele bijkomende letsels of afwijkingen in de heup
Onderzoek bij heup artrose
De orthopedische chirurg zal uw beide heupen onderzoeken op beweeglijkheid, pijn en stabiliteit.
Er zal een Röntgenfoto worden gemaakt, waarop men een artrose het beste kan beoordelen. In het algemeen is de relatie tussen de ernst van de klachten en de mate van afwijkingen zichtbaar op de Röntgenfoto zwak. Dit betekent dat patiënten met veel klachten, weinig afwijkingen op de Röntgenfoto kunnen hebben en vice versa.
Er zijn een aantal kenmerken van artrose, die aanwezig kunnen zijn op de foto:
- Gewrichtsspleet versmalling
- Botcystes
- Haakvormige botgroei aan de randen
- Verdichting van het bot (sclerose)
Een MRI- of CT-scan kunnen soms meerwaarde hebben en worden op indicatie aangevraagd.
Hip-spine dilemma
Pijnklachten in de heupregio kunnen ook worden veroorzaakt vanuit de rug, dit maakt de diagnose soms lastig, het zogenaamde “hip-spine” dilemma. Men kan op proef een pijnstillende, diagnostische injectie in het heupgewricht geven om te kijken of hiermee de pijnklachten zijn verdwenen. Indien de pijn persisteert is de kans groot dat deze vanuit de rug komt en niet vanuit het heupgewricht.
De behandeling van heup artrose
De behandeling van de heup artrose is afhankelijk van de ernst van de artrose en klachten die patiënt ervaart.
Mogelijke behandelingen:
- Conservatief (zonder operatie)
- Totale heupprothese
Meer weten...?
Heup artrose
Heup artrose
Heup artrose
Heup artrose
Heup artrose
Heup artrose
Klachten van uw heup of knie?
U bent van harte welkom op mijn poliklinisch spreekuur. U heeft hier een verwijzing van uw huisarts voor nodig. Alle regulier verzekerde zorg wordt gegarandeerd zonder bijbetaling aangeboden.
Contact Informatie
Contact formulier
Veelgestelde vragen
FAQ
Juist door sporten kunnen er (kleine) beschadigingen van het kraakbeen optreden, die uiteindelijk kunnen leiden tot artrose.
Artrose kan veroorzaakt worden door een normale veroudering van het kraakbeen, echter is het een misvatting dat het een aandoening van oudere mensen is.
Er zijn meerdere factoren die kunnen veroorzaken dat artrose start op jonge leeftijd. Soms wordt je met een kwetsbaarder kraakbeen geboren (genetisch), er kan een letsel van het kraakbeen optreden (bijvoorbeeld tijdens het sporten).
U kunt een afspraak op de polikliniek maken door telefonisch contact op te nemen met 020 238 88 00
De kromgroeiende boom is wereldwijd het symbool van de orthopedische chirurgie
Bignummer: 39028030601
© 2020 All rights reserved
